Otizm Dünyası

Otizm Dünyası

Neden Böyle Yapıyor?

 

WHY DOES HE DO THAT? NEDEN BOYLE YAPIYOR?
by
Dr~TonyAttwOOD
 
 
Duygularin ifadesi
 
Otistikler duygularını cok az gosterebilirler ya da gercek duygularindan farkli duygular gosterirler. Bu durum hem otistik kisiyi hem de baskalarini rahatsiz edebilir. Bir çok otistik, baskasina karsi: duydugu sevgiyi ve takdiri ancak seyrek olarak o kisiye yaklasarak, dokunarak ya da yaninda oturarak gosterebilir. Bu, otistik kisinin en derin bir sevgi gosterisidir ve bir baskasinin sarilmasi ya da “seni
seviyorum” demesi kadar kiymetlidir.
              Otistik kisiye, yasami boyunca toplumsal iliski kurma becerilerini ogretmek gerekir.
 
 
              Belki sunlarin faydasi dokunabilir:
A: Karsilikli iliski kurma becerileri :
Otistik kisiyi baskalari ile iliski kurmaya tesvik etmek gerekir, bazi ozel yontemler ogretilmesi ve ödul!e tesvik edilmeleri gerekir.
 
B. Duygulari anlamak ve gostermek.:
Duygulari an!amayi ve göstermeyi gelistirecek pek çok yontem vardir. Bu, öykuler anlatarak, muzik, resim ve cesitli roller oynama gibi faaliyetler araciligiyla gerceklestirilebilir.
 
 
 
Asagidaki bolümlerde bazi davranislar uzerinde duru!acak ve bunlarla basedebilmek için bazi tavsiyeler verilecektir.
 
 
Bölüm bir: Iliski kurma sorunlari
 
Normal insanlar, doguslarindan itibaren anne babalariyla ve diger insanlarla iliski kurmakta dogal bir beceri sahibidirler. Ne var ki otistik kisi için bu durum gecerli degildir. Sanki, otistiklerin baskalariyla iliski kurmalarinda yasamlarinin ilk gunlerinden baslayarak yanlis giden bir seyler var gibidir.
 
Bu sorunlar birkac alanda kendini gösterir:
 
1.       Baskalarinin varliginin ya da duygu!arinin  farkinda olmayabilir.
 
2.      Otistik kisi baskalariyla ortak faa!iyetlere katilmayabilir ya da baskalariyla birlikte oynamayabilir.
 
3.      Otistik kisi genellikle kendi basina oynar ve baskalarinin oyunlarina katilmaya hevesli degildir.
 
 
Bazen baskalarinin yaptiklarina katilmak isteyebilirler, ama nasil katilacaklarini  bilemezler. Bazen otistik kisi baskalariyla gozgoze gelmez ya da baskalarina nasil yaklasacagini bilemez.
 
Duygularin anlasilmasi:
 
Otistikler baskalarinin vucut dilini anlamakta gucluk çekebilirler. Otistik kisi, baskalarinin duygularini gostermesinden cok rahatsz olabilir. Bu nedenlerle sözlerinizi ye vucut dilinizi basit tutmanizda yarar vardir. Ornek olarak kisi iyi bir sey yapmissa kisa bir tesekkur yeterlidir ya da otistik kimseye kizginlik gostermek onu fazlasiyla rahatsiz edebilir.
 
 
 
Bölum iki: lletisim kurma sorunlari:
 
Otistik kisilerin i!etisim kurma ile ilgili sorunlari olabilir. Bu kisiler:
 
                           A Konusamayabilir veya vücut dilini kullanarak iletisim kuramayabilir;
                           B Baskalarinin kendileri i!e kurmaya calistiklari iletisime tepki göstermeyebilir;
                           C Konusma baslatamayabilir ya da konusmayi sürduremeyebilir.
                          D Soylenen sozleri tekrarlayabilir ya da  surekli bazi konu!ar uzerinde konusabilir.
             E Sozcükler onlara bir sey ifade etmeyebilir ya da sözcükleri nasil kullandiklarini , bilemeyebilirler.
                          F. Konusurken sesleri tuhaf cikabilir.
             G.Vucutdilleri alisilandan farkli olabilir.
Konusma ve anlama:
Otistiklerle onlarin an!ayacagi duzeyde konusmak gerekir. Bazen karsinizdaki kisi konusmasindan beklenecek olandan çok daha fazlasini anlayabilirse de, sozcüklerinizi yine de basit tutunuz.
 
Konusma
 
Bir cok otistik, baskalarinin konustuklarini taklit eder ye buna ekolali (laf yankisi) adi verilir. Bu durum, otistik kisinin sozcuklerden ilk yararlanis bicimi ya da iletisim kurmasinin tek yolu olabilir. Bu nedenle hos  karsilanmasi ve agzindan cikan her sozün tesvik edilmesi gerekir; çunku laf yankisi, iletisim kurmayi ogrenmelerinde onemli bir asamadir.
Sozsüz iletisim
 
ihtiyaçlari hakkinda konusamamasi, otistik bir kisi icin son derece can sikici bir durumdur, bu yuzden saldirganlikve ofke nöbetleri konusmayan otistikler tarafindan bir i!etisim yolu olarak kullanilabilir. Bu davranislar bir iletisim yolu olarak kullaniliyor olabilecegi icin el isaretIeri veya simgeler gibi baska i!etisim biçim!erinin ogretilmesi gerekir.
                                                                    
 
Bölüm üç: Tekrarlayan hareketler, aliskanliklar ve meraklar
 
 
Basit tekrarlayan hareketler
 
Bir cok otistik, sallanmak, ellerinde tuttuklan seyi avuç içlerinde yuvarlamak, ellerini veya parmaklarini sallamak gibi hareketleri devamli tekrarlar. Bu davranislarinin iki nedeni olabilir.. Bunlardan birincisi yaptigi seyin hosuna gitmesidir, ikincisi ise, yaptigi hareketin bir seye caninin sikildiginin gostergesi olmasidir.
 
Hosuna gittigi için yaptigi tekrarlayici hareket!eri azaltmak için:
 
A.     Daha uygun baska bir yol buimaya calisiniz. Ornek olarak salincak ya da siçrama trampleni kullanmasini tesvik ediniz..
 
B.     Ilgisini çekecek cesitli faaliyetler bulunuz.
 
C.      Baska bir isle, örnek olarak basit ev is!eri ile ugrasmasini isteyiniz.
 
D.     Bazen otistik kisinin tekrarlayici hareketlerini yapmasina izin vermek fakat bunlarin yapilabilecegi yerleri belirlemek gerekebilir.
                    
Aliskanliklar:
 
Otistik kisi belli aliskanliklar ve usuller gelistirebilir ve bunlar bozuldugunda çok rahatsiz olabilir. Otistikler degisiklikten hoslanmaz. Gunluk yasamlarinda ayni duzeni tutturduklarinda çok mutlu olurlar. Otistik kisinin gunluk duzenindeki en ufak degisiklik, mesela bir sandalyenin yerinin degismis olmasi, ya da okula baska bir yo!dan gitmek, onun panige kapilmasina yol acabilir.
Bu aliskanliklar neden ortaya çikar ve neden “kuvvetlenir? Bunun cevabi belki de yasami onceden kestirilebilir  hale getirmelerinde ve degisiklikle ugrasmanin guc gorunmesinde olabilir. Otistik kisinin aliskanliklarina belli bir sinir  konulmali ve her zaman uygulanmalidir.  Otistik kisnin degisiklikleri kabul etmeyi ogrenebilmesi icin , gunluk yasamlarina cesitlilik katiniz.
 
Merak alanlarinin darligi:
 
 
Kuçuk bir çocukken, otistik kisi, duyularini uyaracak faaliyetlere saplanmis gibi gorünür. lkinci asamada belli bir nesneye, örnek olarak belki anahtarlara hatta belki bir dis firçasina yogun bir baglanma gibi gorunur. . Bunun ardindan, nesneler yerine sozcüklere ilgi duyanlar, ulasim veya elektronik gibi konularda bilgi toplarlar. Ortak konu, düzen ve simetri gibi gorunur.
 
Cevap, bu meraklardan pratik bir  sekilde yararlanmanin yollarini bulmak olabilir.
 
Bolum dört: Sebepsiz korkular ve gulme
 
Bu durum, otistik bir kisinin olagan seyleri olagan disi bir sekilde gormelerinden kaynaklanmaktadir Ornek olarak:
 
dusa girmek, tirnaklarinin  kesilmesi gibi basit seylerden korkardim.”
 
bazen, insanlar konusurken sesleri balon patlamasi gibi gelirdi.”
 
mavi rengi de acik secik göremezdim. Fazla parlak gelir, buz gibi gorunurdu.
 
 
 
Bu davranislarin sizofreniye bagli oIdugunu gösteren bir kanit yoktur.
 
Belli gurultuler:
Bazi sesler otistikleri rahatsiz edebilir. Bunlar genellikle ani, beklenmedik ve belli bir tizlikte seslerdir. Ornek olarak elektrik supurgesi, sac kurutma makinasi gibi.
 
Belli nesnelerden korkmak
Kirmizi otobusler gibi belli seylerden korkmanin nedeni eskiden yasadigi hos olmayan deneyimler olabilir.. Ornek olarak bir otobüsün gurultusu tahammul edilemeyecek kadar yuksek gelirse, o gunden sonra otobuse benzer herseyden korkabilir.
 
 
 
Belli korkularin ustesinden gelmek icin, kisinin rahatlamis oldugu bir ani, örnek olarak gun sonunda bir banyo sonrasini seçiniz, korkulan nesneyi uzaktan yavasça ve kisa bir sure  için gosteriniz. Kisi korktugu nesneye alismaya baslayinca bu sureyi uzatiniz ve o nesneye yaklasmasi icinonu tesvik ediniz. Korkusu azalincaya ya da tamamen geçinceye kadar devam ediniz.
                Dokunmaktan,dokudan ve kokudan korkma
Bazi otistikler dokunulmaktan veya bazi seylere dokunmaktan nefret ederler.. Bazi otistikler bazi yemeklerin agizlarina dokunmasindan bile rahatsiz olurlar. Bu durum beslenme gucluklerine yol açabilir.
                
 
Bölüm bes: Otistiklerin ogrenme sorunlari
(asagidaki basliklarin anlamini anlamazsaniz üzülmeyiniz)
 
 
Uyaranlarin asiri ayiklanmasi
Otistikler bir seyin sadece bir yonune bakip diger onemli yonlerini gozardi edebilirler. Ornek olarak bir resimli kartin ya da bir bul-yap bulmacanin parçasinin seklini gorurler fakat resmin tamamini algilayamayabilirler. Otistik kisinin dogru noktalara dikkatini toplamasina dikkat etmeniz gerekebilir.
Malzemenin basit olmasina, uzerinde dikkat dagitacak ayrintilar olmamasina ozen gosteriniz. Ayni faaliyeti degisik orneklerle tekrarlayiniz.
 
 
Sirayakoyma
Otistikler birden çok asamasi olan islerde zorlanabilirler ve sirada hangi adimin bulundugunu anlamada gucluk cekebilirler. Sinifta veya isyerinde islerin sirasini gostermek icin  resimlerden yararlanilabilir. Ornek olarak gunluk islerin sirasi bir cizelge haline getirilebilir.
 
 
Hayal etme
Otistikler bir seyin kafada canlandirilmasina dayanan faaliyetlerde hayali oyunlar oynamada guçluk çekebilirler. Basit faaliyetlerle baslamak yerinde olacaktir. Ornek olarak: 1’bu elimde gordugunle baska neler yapabilirsin?
 
 
Genelleme
Otistikler ogrendikleri bir seyi baska bir ortamda yapmayi  beceremeyebilir. Ornek olarak okulda ogrendigi  birseyi evde yapamayabilir. Bu çalisanlar veya anne baba icin can sikici olabilir. Ayni seyi diger yerde yeni bastan  ogretmek gerekebilir.
 
 
Algilama sorunlari
Otistiklerin gormediklerini veya isitmediklerini sanmamak gerekir. Fakat gorduklerini veya isittiklerini  anlamiyor olabilirler. Otistiklerin  gorduklerini ve isittiklerini  iyi anlayabilmesi icin  bunlarin basit tutulmasi gerekir.
 
Taklit ve hareket ipuclari
Otistikler baskalarini veya belli hareketleri taklit etmekte gucluk cekebilirler.
Vücutlarini dogru yonde kullanmalarina yardim ederek, onlara yeni hareketler ogretebilirsiniz. Yani cocuk ne yapmasi gerektigini kendi uzerinde hissederek ogrenir. Bu, elinden tutarak ogretmenin bir bicimidir.
 
Isteklilik
Otistikler belli seyleri yapmaya heves duymuyormus gibi gorunebilirler. Bir seyi yapma sevkini arttirmak için oduller konulabilir. Odul isi tamamladiktan sonra verilmelidir.. Bu ödul sevilen bir yiyecek veya sevilen bir faaliyet seklinde olabilir.
 
Ogrenme durumunu gelistirmenin yollari
           1..Onun dikkatini cekiniz. Bu amacla ona ismiyle sesleniniz, ellerinizi çirpiniz.
           2..Onun dikkatini toplayabilecegi sure içerisinde tamamlayacagi isler veriniz.
 
               3.Konusmaya baslamadan ya da sorulara cevap vermeden once düsunebilmesi için ona zaman taniyiniz.
 
4.Basaramadigiseyler hakkinda herhangibir  sey soylemeyiniz fakat ona isin dogrusunu gösteriniz.
 
                    5.Yapmasini istediginiz  isin  cok guc  olmamasina dikkat ediniz.
 
6.Dikkatini dagitacak seyleri en aza indiriniz.. Otistikler çevredeki gurultulere veya faaliyetlere aldirmamakta gucluk cekerler.
Bölüm alti: Otizmin uzun dönemdeki gidisi
Otistiklerin gelisme!erinde cesitli asamalar var gibi gorunmektedir.
 
0-5yas arasi
Okul öncesi yillarinda, otistik cocuklarin olagandisi davranislari en kötu doneminde gibi görünur, toplumsal yalnizlik, durmadan tekrarlayan oyunlar, ogrenmeye direnc ve asiri hareketlilik zirvededir.
 
 
6-12yas arasi
Bu yaslarda otistik çocuklarin çogu onemli olcude duzelme gosterirler.Dikkatlerini daha iyi verir, daha iyi iletisim kurma becerileri gelistirirler. Bu durum uzuntu duzeyini azaltir.
 
 
13-19yas arasi
Bu otistik gencler için zor bir dönem olabilir. Duygulardaki ani degisiklikler, içine kapanma, istah kaybi ve heves kaybi ortaya cikabilir. Buradaki guçluk, otistik kisinin yetiskinlerle ayni boyda ve ayni gucte olmasi ihtimalidir. Anne babanin ve ögretmenin takinabilecekleri en iyi tutum, kati olmak fakat saldirgan olmamaktir.
 
 
Yetiskinlik
otizmin gelismesinin son asamasi yetiskinliktir. Bazilari bu donemde buyuk bir gelisme oldugunu one surerler. Bu gelismenin nedeni, anlasildigi kadariyla, degisimin kabul edilmesinde, insanlara duyulan ilginin artmasinda, duygularin gosterilmesinde ve baskalarinin (özellikle anne babanin) gosterdigi duygularin kabul edilmesinde ve kendi basina buyruk olma steginin artmasinda yatmaktadir.
 
Bir çok anne baba otistik cocuklarinin yetiskinlik yillarinda cok  daha sakin, cevreyle daha ilgili ve ögrenmeye daha egilimli  oldugunu farkeder.
 
Toplam 836718 ziyaretçi (1673897 klik) burdaydı!
ARTIK BU ADRESTEYİM ;