Otizm Dünyası
Otizm Dünyası
Otistik Çocuklarla Çalışan Öğretmen Arkadaşlarıma ve Ailelere(2)
OTİSTİK ÇOCUKLARLA ÇALIŞAN ÖĞRETMEN ARKADAŞLARIMA ve AİLELERE (2)
Merhaba arkadaşlar. Bu yazımda otistik çocukların eğitiminde faydalı ipuçlarına devam edeceğim. İlk yazımda hatırlarsanız istek panosundan bahsetmiştim size. İlk etapta kullandığım panonun resmini göstermek istiyorum:
Bu konuyu şöyle açmak istiyorum:
Otistik çocukları daha kolay anlamak için iletişim araçları yapmak zorundayız.
Birçok otistik çocuk görsel bilgiden etkilenirler. Bu onların görerek düşündüklerini gösterir. Sizin görsel örnekler göstermeniz önemlidir. Bunun yeterliliği otistik çocuğun görsel gücünün karakterine bağlıdır. Resim gibi araçların otistik çocukların konuşma işlevini geliştirdiği hakkında birçok araştırmalar vardır.
1-.Otistik çocuklara katkı sağlayanlar arasında bilgi paylaşımı. Her şeyden önce, otistik çocuklarla ilgilenilmesine birlikte temel hazırlamak maksadıyla, otistik çocukların bireysel konularda gelişimini onaylıyoruz. Aileden, kreşten, hastaneden vb. okul öncesi bilgisini alabiliriz.
2-.Otistik çocuklara katkı sağlayan herkes, otistik çocukların gelişimini paylaşılan bilgi doğrultusunda kolaylaştırır.
Örneğin, otistik çocuğun günlük yaşam geçmişi gibi paylaşılan bir bilgi, gelişimin ölçüsünü gösterir. Birlikte beceriyi nasıl yükseltebileceğimizi, önceliklerin ne olduğunu konuşuruz. Bu, her bir konu için uzun dönemin ve kısa dönemin somut hedefleri içindir. Her üç ayda bir, bunu inceler ve düzeltiriz. Otistik çocukların ikilemli davranışları vardır. Mesela bazı faaliyetleri evde yapabilirler ama okulda yapamazlar. IEP zıtlıkları gösterir, sebepleri bulabilir ve planlamayı yapmamıza yardımcı olur.
3-.Belgelendirme
Belgelendirme çok önemlidir. Bu sayede otistik çocuğun gelişim süreci her an, her katılımcı tarafından görülebilir. Çevrenin değişmesine uyum sağlamada zorluk yaşayan otistik çocuklara yönelik ortak yaklaşım kafalarını karıştırmaz. Belgelendirme yapmak için zor yoldan gitmenize gerek yoktur. Boşluk doldurmalı bir form hazırlayabilirseniz yeterli olur. Her hedef üzerinde çalışmak zorunda değilsiniz. Yüksek öncelikli konular ve hedefler üzerinde çalışmalısınız. Örneğin, eğer siz ve biz kısa dönem günlük yaşam faaliyeti olarak ‘tuvaletten sonra elleri yıkama’ hedefine ve kısa dönem öğrenme hedefi olarak da ‘doğru sırayla mektup yazma’ ya karar verdiysek, evde ve okulda eşzamanlı olarak bunun üstünde çalışabiliriz. Hedeften aldığımız kazanım otistik çocuğu ve katkıda bulunanları tatmin eder. Bu yüzden otistik çocuklara ve katkıda bulunanlara kazanım elde etmeleri için kolay hedefler gerekir.
Otistik çocuklar dil güçlüğü çekerler. Çok kelime bilseler bile, cümleleri düzenlemek onlar için hala güçtür. Belki de bu sebeple konuşmaları anlamak onlar için zordur. Sonuç olarak, onların kolaylıkla anlamalarını sağlayacak yolu bulmak zorundayız.
Birçok otistik çocuk görsel bilgiden etkilenirler. Bu onların görerek düşündüklerini gösterir. Sizin görsel örnekler göstermeniz önemlidir. Bunun yeterliliği otistik çocuğun görsel gücünün karakterine bağlıdır. Resim gibi araçların otistik çocukların konuşma işlevini geliştirdiği hakkında birçok araştırmalar vardır.
Yurt dışında Otistik çocuklarla ilgilenen herkes eğitim ve bakım yönergesini yapar ve tasdik eder.
Amerika’daki Bireysel Eğitim (IEP) Programı aşağıdaki özelliklere sahiptir.
1-.Otistik çocuklara katkı sağlayanlar arasında bilgi paylaşımı. Her şeyden önce, otistik çocuklarla ilgilenilmesine birlikte temel hazırlamak maksadıyla, otistik çocukların bireysel konularda gelişimini onaylıyoruz. Aileden, kreşten, hastaneden vb. okul öncesi bilgisini alabiliriz.
2-.Otistik çocuklara katkı sağlayan herkes, otistik çocukların gelişimini paylaşılan bilgi doğrultusunda kolaylaştırır.
Örneğin, otistik çocuğun günlük yaşam geçmişi gibi paylaşılan bir bilgi, gelişimin ölçüsünü gösterir. Birlikte beceriyi nasıl yükseltebileceğimizi, önceliklerin ne olduğunu konuşuruz. Bu, her bir konu için uzun dönemin ve kısa dönemin somut hedefleri içindir. Her üç ayda bir, bunu inceler ve düzeltiriz. Otistik çocukların ikilemli davranışları vardır. Mesela bazı faaliyetleri evde yapabilirler ama okulda yapamazlar. IEP zıtlıkları gösterir, sebepleri bulabilir ve planlamayı yapmamıza yardımcı olur.
3-.Belgelendirme
Belgelendirme çok önemlidir. Bu sayede otistik çocuğun gelişim süreci her an, her katılımcı tarafından görülebilir. Çevrenin değişmesine uyum sağlamada zorluk yaşayan otistik çocuklara yönelik ortak yaklaşım kafalarını karıştırmaz. Belgelendirme yapmak için zor yoldan gitmenize gerek yoktur. Boşluk doldurmalı bir form hazırlayabilirseniz yeterli olur. Her hedef üzerinde çalışmak zorunda değilsiniz. Yüksek öncelikli konular ve hedefler üzerinde çalışmalısınız. Örneğin, eğer siz ve biz kısa dönem günlük yaşam faaliyeti olarak ‘tuvaletten sonra elleri yıkama’ hedefine ve kısa dönem öğrenme hedefi olarak da ‘doğru sırayla mektup yazma’ ya karar verdiysek, evde ve okulda eşzamanlı olarak bunun üstünde çalışabiliriz. Hedeften aldığımız kazanım otistik çocuğu ve katkıda bulunanları tatmin eder. Bu yüzden otistik çocuklara ve katkıda bulunanlara kazanım elde etmeleri için kolay hedefler gerekir.
Otistik çocuklar dil güçlüğü çekerler. Çok kelime bilseler bile, cümleleri düzenlemek onlar için hala güçtür. Belki de bu sebeple konuşmaları anlamak onlar için zordur. Sonuç olarak, onların kolaylıkla anlamalarını sağlayacak yolu bulmak zorundayız.
Açık ve Kısa Cümleler
Örneğin,odayı kirlettiklerinde aşağıdaki cümleleri kullanmamalısınız. “Odaya çöp atmamalısın. Oda kirleniyor. Bundan herkes nefret eder, bunun için çöpleri topla ve temizce çöpe at.” Bu uzun ve kibar cümleleri otistik çocukların anlaması çok zordur. Dahası ,otistik çocukların “herkes”in kim olduğunu “nefret etmenin” ne olduğunu anlamaları zordur. Bu durumda “çöpleri topla” demek otistik çocuğun anlaması için kolay ve basittir ve de “temizce” kelimesi de onlar için zor bir kelimedir. Otistik çocukların soyut kelimeleri anlaması çok güçtür. Öyleyse otistik çocuklara bunu nasıl anlatalım? Daha somut bir biçimde açıklamalıyız. Mesela, “Çöpe at”. Otistik bir çocuğa “çöpleri çöpe atma” yı bir resimle göstermek iyi bir yoldur. Kişi zamirlerini kelimelere katmak başka bir örnektir. Otistik çocuklar kişi zamirlerini kullanmakta iyi değildirler. Çünkü zamirler söyleyen kişiye göre değişir. Dada’nın durumunda, bir açılış töreninin fotoğrafını çekerken, fotoğrafçı Dada’ya “Hey adamım, otur lütfen” dedi.Dada bunu anlayamadı çünkü “adamım” kelimesinin “kendisi”ne söylendiğini fark edemedi. Sadece ona “Dada” dendiğinde kendine söylendiğini fark ediyordu.
Dada “herkes” kelimesini de anlayamıyor, çünkü bu “herkes”in içinde kendisi de var mı, yok mu bilemiyor. Lütfen onun dikkatini çekmek için ona “Dada” diye seslenin.
Kibar Konuşma
Biz ona kibar konuşmayı öğrettik. Örneğin, “ana,baba” değil “anneciğim,babacığım”, “it” değil “köpek”, “istiyorum” değil “rica ediyorum” gibi. Duruma göre söylenen ifadeyi ayırt etmek otistik çocuklar için en zorudur Bizler büyürken bebek dilini de değiştire-biliriz. Ama otistik çocukların bir kere öğrendikleri kelimeleri değiştirmeleri zordur. Arkadaşlarından kolaylıkla argo kelimeler öğreniyorlar. Her zaman evde Dada’ya kibar dille konuşuyoruz. Bir yetişkinin çocuk diliyle konuşması utanç vericidir.
Olumlu cümleler kullanın: (×) uygun olmayan ifade (○)Uygun ifade
Kapıyı kapatmadan odaya giriyor.
Kapıyı açık bırakma. (×)
Kapıyı kapat.( ○)
Elişi dersinde kili atıyor.
Kili atma. (×) Kili sıraya koy. (○)
Tuvaletten sonra pantolonunu çekmeden sınıfa geliyor.
Böyle yapılmaz, çok ayıp. (×)
Pantolonunu çek. (○)
Eğer onlar bir şeyler yapabiliyorlarsa onlara yüksek sesle konuşun. Biz Dada’yı nasıl takdir edebiliriz diye düşündük. Böylece bunu somut hale getirdik ve Dada bir şeyler yapabildiğinde ona yüksek sesle konuştuk.
Örneğin,odayı kirlettiklerinde aşağıdaki cümleleri kullanmamalısınız. “Odaya çöp atmamalısın. Oda kirleniyor. Bundan herkes nefret eder, bunun için çöpleri topla ve temizce çöpe at.” Bu uzun ve kibar cümleleri otistik çocukların anlaması çok zordur. Dahası ,otistik çocukların “herkes”in kim olduğunu “nefret etmenin” ne olduğunu anlamaları zordur. Bu durumda “çöpleri topla” demek otistik çocuğun anlaması için kolay ve basittir ve de “temizce” kelimesi de onlar için zor bir kelimedir. Otistik çocukların soyut kelimeleri anlaması çok güçtür. Öyleyse otistik çocuklara bunu nasıl anlatalım? Daha somut bir biçimde açıklamalıyız. Mesela, “Çöpe at”. Otistik bir çocuğa “çöpleri çöpe atma” yı bir resimle göstermek iyi bir yoldur. Kişi zamirlerini kelimelere katmak başka bir örnektir. Otistik çocuklar kişi zamirlerini kullanmakta iyi değildirler. Çünkü zamirler söyleyen kişiye göre değişir. Dada’nın durumunda, bir açılış töreninin fotoğrafını çekerken, fotoğrafçı Dada’ya “Hey adamım, otur lütfen” dedi.Dada bunu anlayamadı çünkü “adamım” kelimesinin “kendisi”ne söylendiğini fark edemedi. Sadece ona “Dada” dendiğinde kendine söylendiğini fark ediyordu.
Dada “herkes” kelimesini de anlayamıyor, çünkü bu “herkes”in içinde kendisi de var mı, yok mu bilemiyor. Lütfen onun dikkatini çekmek için ona “Dada” diye seslenin.
Kibar Konuşma
Biz ona kibar konuşmayı öğrettik. Örneğin, “ana,baba” değil “anneciğim,babacığım”, “it” değil “köpek”, “istiyorum” değil “rica ediyorum” gibi. Duruma göre söylenen ifadeyi ayırt etmek otistik çocuklar için en zorudur Bizler büyürken bebek dilini de değiştire-biliriz. Ama otistik çocukların bir kere öğrendikleri kelimeleri değiştirmeleri zordur. Arkadaşlarından kolaylıkla argo kelimeler öğreniyorlar. Her zaman evde Dada’ya kibar dille konuşuyoruz. Bir yetişkinin çocuk diliyle konuşması utanç vericidir.
Olumlu cümleler kullanın: (×) uygun olmayan ifade (○)Uygun ifade
Kapıyı kapatmadan odaya giriyor.
Kapıyı açık bırakma. (×)
Kapıyı kapat.( ○)
Elişi dersinde kili atıyor.
Kili atma. (×) Kili sıraya koy. (○)
Tuvaletten sonra pantolonunu çekmeden sınıfa geliyor.
Böyle yapılmaz, çok ayıp. (×)
Pantolonunu çek. (○)
Eğer onlar bir şeyler yapabiliyorlarsa onlara yüksek sesle konuşun. Biz Dada’yı nasıl takdir edebiliriz diye düşündük. Böylece bunu somut hale getirdik ve Dada bir şeyler yapabildiğinde ona yüksek sesle konuştuk.
Görsel Düşünme
Otistik çocuklar dili kullanmada ve söz dizimi boyunca anlamları çıkarmada iyi değildirler. Otistik çocuklar sesi bir dil olarak algılayamazlar ve devamlı kullanmazlar. Ama otistik çocuklar görüntü bilgisine karşı iyi bir tepkiye sahiptirler ve bazen bu onların olağanüstü hafızalarını bize gösterir.
Otistik çocuklar sol beyinde dil ve kavram gelişimini sağlayan işlevlere sahip değildir. Öte taraftan otistik çocuklar, sağ beyinde görüntüyü sağlayan iyi bir gelişime sahirtirler.
Ters Dönmüş Yap-Boz
Dada küçüklüğünden beri yap-bozları sever. Dada sık sık taşıt ve harita yap-bozlarını oynar. Bir gün, Dada’nın yap-bozları ters çevirip oynadığını hayretle gördüm.Yap-boz ters çevrilmiş Japonya’ydı.Bundan sonra, ters çevrilmiş yap-bozu iyi oynayan bir çok otistik çocuk gördük. Demek ki, şeklin kendisini algılamada çok yüksek bir becerileri var Biz genellikle yap-bozları kalıp veya renk ipuçlarını kullanarak yaparız. Ama otistik çocuklar karmaşık farklı şekillerinden bulup yapıyorlar.
Milli Bayrak, İşaret, Semboller
Dada Milli bayrağa ve işaretlere ilgi duymuştu, bunun için biz de birlikte resimli kitaplar, kartlar falan oynamıştık. O günlerde Dada milli bayraklarını gördüğünde Fransa Cumhuriyeti, Burundi Cumhuriyeti, Kiribati...vb. gibi ülke isimlerini söylemesine rağmen pratikte hiçbir dil konuşmuyordu. Hatta trenin kapısındaki işareti gördüğünde, “Dikkat, parmağını kapıya sıkıştırma” demişti. Otistik çocuklar sembol şeklindeki eşyalara ilgi duyarlar. Milli bayrakların, işaretlerin ve sembollerin arasında basitleştirilmiş, kolay, çokça kullanılan desenler var. Görüntü özelliği otistik çocuklara resimli kartlar göstererek etkili bir şekilde kullanılabilir.
İstemediğiniz şeyleri (×) ile gösterin
Su ile oynamayı seven bir çok otistik çocuk vardır. Dada beklenmedik bir şekilde musluğu kapatıp bizi kızdırdı. Azarlamanın faydası olmadı. O anda oynamayı kesti ama sonra yine yaptı. Musluğun üzerine “Dokunma” yazan ve büyük kırmızı bir “×” bulunan bir kart koymak fayda sağladı. Yasaklama kartı azarlamaktan daha iyidir. Dada kartı okuyarak uslandı. Suyla oynamaya gelince, biz Dada’nın suyla oynama isteğini ev işlerine yönlendirdik. Mesela yemek pişirmek ve bulaşık yıkamak gibi. Dada başarma duygusunu hissediyor gibi görünüyor, çünkü ona övgüler yağdırıyoruz.
Arkasını saklayarak küçük çişini nasıl yapacağını nasıl öğretmeli?
Çocukluk çağındayken arkamızı saklamadan çiş yapabiliyorduk. Böyle yapmak bizim için bir sorundur, öyleyse otistik çocukların arkalarını saklayarak tuvalet yapma eğitimine ihtiyaçları var. Otistik bir çocuğa utanmayı açıklamanın faydası yoktur. Utanma, başkalarına bağlı olan bir çeşit toplumsal duygudur. Otistik çocuklar utanmayı anlayamazlar. Bu durumda arkasını saklamadan çiş yapan bir çocuğun çizildiği ve üzerinde “×” olan bir resim ve arkasını saklayarak çiş yapan bir çocuğun çizildiği üzerinde “○” olan bir başka resim gösterebilirsiniz. Dada bu konuyu anlayamıyor. Dada’nın belki de kolayca giyip çıkarabileceği bazı özel pantolonlara ve şortlara ya da somut emirleri vermek için bazı kartlara ihtiyacı vardır. Bu konuyla yarın birlikte boğuşacağız . Somut ve görsel olarak doğru yolları göstermeliyiz ve iyi davranışları takdir edip övmeliyiz.
Harf Görsel Bir Dildir
Harf görsel bir dildir, bu sebeple otistik çocuklar için sözlü dilden daha kolay anlaşılır. Resimli kartları daima harflerle kullanırız. Dada’ya harfleri okula gitmeden önce öğretmiştik. Dada’nın harfleri görmesi daha kolaydır, çünkü istediği zaman tekrar tekrar bakabilir.
Görsel Eşyalarını Artırmak Önemlidir
Görsel şeyleri artırmanın bir çok yolu vardır. Bu sadece resimli kartlarla olmaz. Örneğin, bagaj veya ayakkabıların yerlerini belirtmek için kullanılabilir.Şema tahtası zamanın akışını görsel olarak gösterir. Görsel duyuyu artırma yaklaşımı, otistik çocuk ve bizim aramızdaki iletişim araçlarının etkisizliğinden değildir. Bu, kendi kendilerini tartmalarını sağlar.
Otistik çocuklar dili kullanmada ve söz dizimi boyunca anlamları çıkarmada iyi değildirler. Otistik çocuklar sesi bir dil olarak algılayamazlar ve devamlı kullanmazlar. Ama otistik çocuklar görüntü bilgisine karşı iyi bir tepkiye sahiptirler ve bazen bu onların olağanüstü hafızalarını bize gösterir.
Otistik çocuklar sol beyinde dil ve kavram gelişimini sağlayan işlevlere sahip değildir. Öte taraftan otistik çocuklar, sağ beyinde görüntüyü sağlayan iyi bir gelişime sahirtirler.
Ters Dönmüş Yap-Boz
Dada küçüklüğünden beri yap-bozları sever. Dada sık sık taşıt ve harita yap-bozlarını oynar. Bir gün, Dada’nın yap-bozları ters çevirip oynadığını hayretle gördüm.Yap-boz ters çevrilmiş Japonya’ydı.Bundan sonra, ters çevrilmiş yap-bozu iyi oynayan bir çok otistik çocuk gördük. Demek ki, şeklin kendisini algılamada çok yüksek bir becerileri var Biz genellikle yap-bozları kalıp veya renk ipuçlarını kullanarak yaparız. Ama otistik çocuklar karmaşık farklı şekillerinden bulup yapıyorlar.
Milli Bayrak, İşaret, Semboller
Dada Milli bayrağa ve işaretlere ilgi duymuştu, bunun için biz de birlikte resimli kitaplar, kartlar falan oynamıştık. O günlerde Dada milli bayraklarını gördüğünde Fransa Cumhuriyeti, Burundi Cumhuriyeti, Kiribati...vb. gibi ülke isimlerini söylemesine rağmen pratikte hiçbir dil konuşmuyordu. Hatta trenin kapısındaki işareti gördüğünde, “Dikkat, parmağını kapıya sıkıştırma” demişti. Otistik çocuklar sembol şeklindeki eşyalara ilgi duyarlar. Milli bayrakların, işaretlerin ve sembollerin arasında basitleştirilmiş, kolay, çokça kullanılan desenler var. Görüntü özelliği otistik çocuklara resimli kartlar göstererek etkili bir şekilde kullanılabilir.
İstemediğiniz şeyleri (×) ile gösterin
Su ile oynamayı seven bir çok otistik çocuk vardır. Dada beklenmedik bir şekilde musluğu kapatıp bizi kızdırdı. Azarlamanın faydası olmadı. O anda oynamayı kesti ama sonra yine yaptı. Musluğun üzerine “Dokunma” yazan ve büyük kırmızı bir “×” bulunan bir kart koymak fayda sağladı. Yasaklama kartı azarlamaktan daha iyidir. Dada kartı okuyarak uslandı. Suyla oynamaya gelince, biz Dada’nın suyla oynama isteğini ev işlerine yönlendirdik. Mesela yemek pişirmek ve bulaşık yıkamak gibi. Dada başarma duygusunu hissediyor gibi görünüyor, çünkü ona övgüler yağdırıyoruz.
Arkasını saklayarak küçük çişini nasıl yapacağını nasıl öğretmeli?
Çocukluk çağındayken arkamızı saklamadan çiş yapabiliyorduk. Böyle yapmak bizim için bir sorundur, öyleyse otistik çocukların arkalarını saklayarak tuvalet yapma eğitimine ihtiyaçları var. Otistik bir çocuğa utanmayı açıklamanın faydası yoktur. Utanma, başkalarına bağlı olan bir çeşit toplumsal duygudur. Otistik çocuklar utanmayı anlayamazlar. Bu durumda arkasını saklamadan çiş yapan bir çocuğun çizildiği ve üzerinde “×” olan bir resim ve arkasını saklayarak çiş yapan bir çocuğun çizildiği üzerinde “○” olan bir başka resim gösterebilirsiniz. Dada bu konuyu anlayamıyor. Dada’nın belki de kolayca giyip çıkarabileceği bazı özel pantolonlara ve şortlara ya da somut emirleri vermek için bazı kartlara ihtiyacı vardır. Bu konuyla yarın birlikte boğuşacağız . Somut ve görsel olarak doğru yolları göstermeliyiz ve iyi davranışları takdir edip övmeliyiz.
Harf Görsel Bir Dildir
Harf görsel bir dildir, bu sebeple otistik çocuklar için sözlü dilden daha kolay anlaşılır. Resimli kartları daima harflerle kullanırız. Dada’ya harfleri okula gitmeden önce öğretmiştik. Dada’nın harfleri görmesi daha kolaydır, çünkü istediği zaman tekrar tekrar bakabilir.
Görsel Eşyalarını Artırmak Önemlidir
Görsel şeyleri artırmanın bir çok yolu vardır. Bu sadece resimli kartlarla olmaz. Örneğin, bagaj veya ayakkabıların yerlerini belirtmek için kullanılabilir.Şema tahtası zamanın akışını görsel olarak gösterir. Görsel duyuyu artırma yaklaşımı, otistik çocuk ve bizim aramızdaki iletişim araçlarının etkisizliğinden değildir. Bu, kendi kendilerini tartmalarını sağlar.
Beklenti Gereksinimleri
Otistik çocukların zaman kavramını anlamaları zordur. Otistik çocuklar belirsiz zaman akışını iyi algılayamazlar. Gelecek her zaman umutları kapsar, öte taraftan gelecek bilinmeyendir ve bir çok endişeyi de beraberinde getirir. Biz bir şey yapmadan önce aklımızda canlandırırız. Deneyimlerden elde ettiğimiz ipuçlarıyla, olabilecekleri tahmin ederek hareket edebiliriz. Otistik çocuklar geleceği öngöremezler. Otistik çocuklar kavramı anlamakta iyi değildirler, bu sebeple toplundaki neden-sonuç ilişkisini anlayamazlar. Otistik çocuklar bazen iyi, bazen kötü mü gittiklerini algılayamazlar. Neticeyi bilmek onları rahatlatır. Böylece aynı kalıptaki davranışları yapmak isterler.
Planlamayı Anlatın
Bir gün Dada ile birlikte arabayla dışarı çıktık ve “SaOu” adlı süpermarketin önünden geçtik. Dada birden sinirlendi. Dada “HyOa Park”a gitme teklifini kabul etmedi. Dada, “Bu yol SaOu’nın yolu,neden önünden geçip gidiyoruz?”diye sordu. Bu olaydan sonra “SaOu”’nun, “HyOa Park”’ın vb.nin kartlarını yaptık ve dışarı çıkmadan önce gidilecek yerin kartını gösteriyoruz. Dada sinirlenmeleri azalttı.Böylece Dada Hastane gibi gitmekten nefret ettiği yerlere gitmeden önce anlayabiliyordu. Somut, görsel olarak nereye gidileceğini, orada ne yapılacağını bilmek otistik bir çocuğun endişelerden kurtulması için önemlidir.
Etkinlik Tahtası
Etkinlik Tahtası, otistik bir çocuğa o gün içinde yapılacakları göstermesi bakımından yaralıdır. Dada için beyaz bir tahta kullanıyoruz. Mesela,sabahleyin Dada’ya tahtada ,“1- Yürüme ve okula gitme, 2- okul, 3- yürüme ve eve gitme ”yi gösteriyoruz. Eğer boş gün veya bir çok sınav gibi özel olaylar varsa, onları da tahtaya ekliyoruz ve dikkatlice açıklıyoruz. Eğer otistik çocuk yazıyı okuyamazsa, ona resimler veya logolar gösterebilirsiniz. Amaç, otistik çocukların anlamasını sağlamaktır. Otistik çocukların anlaması için her türlü yolu kullanabilirsiniz. Sınıftaki etkinlik tahtasına “1-Sabahleyin toplanma, 2- Japonca dersi, 3-Jimnastik” gibi yazılabilir. Buna ek olarak mesela 2-Japonca dersinin altına “F Sensei ile (U) öğrenilecek” yazabilirsiniz. Etkinlik tahtası zamanın akışını altı çizili şekillerle gösterebilir. Saatler, takvimler de zamanın akışını görselleştirebilir, ama etkinlik tahtası somut ve görsel olarak isimleri ve sıralarını gösterebilir.
Okuldaki zaman çizelgesi ve şeması yapılacakları belirtmesi bakımından kullanılabilir. Daha somut bir etkinlik tahtası anlamları, okuldaki zaman çizelgesi ve şemalara göre daha kolay yarar sağlar. Otistik çocuk için konunun veya oyunun sonunu göstermek önemlidir. Örneğin, bir işin sonunu bilmediğimiz zaman endişe hissederiz yahut ders sonraki programa uzarsa rahatsız oluruz. Otistik çocuklar saati okuyamamalarına rağmen, değişen etkinliklerle dersin sonunu fark edebilirler. Etkinlik tahtasını not defterimizmiş gibi düşünebilirsiniz. Biz yapacaklarımızı not defterimize not ederiz. Mesela “işten sonra alışveriş, ”Hanshin-Giant” oyunu izlemek için eve geri dönme” gibi. Faydasını gördüğümüzde, uygulayabiliriz. Etkinlikleri değiştirdiğinizde, öncekinin üstüne bir çarpı koyarsınız ve yeni bir etkinlik yazarsınız.
Emir Tahtası Değil, İstek Tahtası
Etkinlik tahtası emir için değildir. O, otistik çocukların daha bağımsız yaşam faaliyetlerine sahip olmaları için ipucudur. Otistik çocuk için bağımsızlık, talimat almadan hareket edebilmektir ve bu da otistik çocuğa seçme becerisi verir. Bu iki şey çocukların gelişmiş bir yaşama sahip olmaları için çok önemlidir. Etkinlik tahtasını kullandıktan sonra Dada Etkinlik tahtasının üzerine en sevdiği şeyleri, “Uzaydaki Taşıt” filmi gibi şeyleri kendisi yazacaktı. Sadece etkinlik tahtası kalmıyoruz, eğer üstünde bir çok istek varsa, biz en sevdikleri için dikdörtgen bir çerçeve hazırlıyoruz. Bu konunun anlaşılmasına karşı verilen bir ödüldür.
Zor Bir Yabancı Yıldızın Sekreteri Gibi
Biz, zor bir yabancı yıldızla geçinmesi gereken bir sekreter gibiyiz. Kişilik iyi bir performansın zorluğudur. Genel bir anlayışa ihtiyacımız vardı, ama genel harf dilini bulduktan sonra birbirimizi kolayca anlayabiliyoruz.
Otistik çocukların zaman kavramını anlamaları zordur. Otistik çocuklar belirsiz zaman akışını iyi algılayamazlar. Gelecek her zaman umutları kapsar, öte taraftan gelecek bilinmeyendir ve bir çok endişeyi de beraberinde getirir. Biz bir şey yapmadan önce aklımızda canlandırırız. Deneyimlerden elde ettiğimiz ipuçlarıyla, olabilecekleri tahmin ederek hareket edebiliriz. Otistik çocuklar geleceği öngöremezler. Otistik çocuklar kavramı anlamakta iyi değildirler, bu sebeple toplundaki neden-sonuç ilişkisini anlayamazlar. Otistik çocuklar bazen iyi, bazen kötü mü gittiklerini algılayamazlar. Neticeyi bilmek onları rahatlatır. Böylece aynı kalıptaki davranışları yapmak isterler.
Planlamayı Anlatın
Bir gün Dada ile birlikte arabayla dışarı çıktık ve “SaOu” adlı süpermarketin önünden geçtik. Dada birden sinirlendi. Dada “HyOa Park”a gitme teklifini kabul etmedi. Dada, “Bu yol SaOu’nın yolu,neden önünden geçip gidiyoruz?”diye sordu. Bu olaydan sonra “SaOu”’nun, “HyOa Park”’ın vb.nin kartlarını yaptık ve dışarı çıkmadan önce gidilecek yerin kartını gösteriyoruz. Dada sinirlenmeleri azalttı.Böylece Dada Hastane gibi gitmekten nefret ettiği yerlere gitmeden önce anlayabiliyordu. Somut, görsel olarak nereye gidileceğini, orada ne yapılacağını bilmek otistik bir çocuğun endişelerden kurtulması için önemlidir.
Etkinlik Tahtası
Etkinlik Tahtası, otistik bir çocuğa o gün içinde yapılacakları göstermesi bakımından yaralıdır. Dada için beyaz bir tahta kullanıyoruz. Mesela,sabahleyin Dada’ya tahtada ,“1- Yürüme ve okula gitme, 2- okul, 3- yürüme ve eve gitme ”yi gösteriyoruz. Eğer boş gün veya bir çok sınav gibi özel olaylar varsa, onları da tahtaya ekliyoruz ve dikkatlice açıklıyoruz. Eğer otistik çocuk yazıyı okuyamazsa, ona resimler veya logolar gösterebilirsiniz. Amaç, otistik çocukların anlamasını sağlamaktır. Otistik çocukların anlaması için her türlü yolu kullanabilirsiniz. Sınıftaki etkinlik tahtasına “1-Sabahleyin toplanma, 2- Japonca dersi, 3-Jimnastik” gibi yazılabilir. Buna ek olarak mesela 2-Japonca dersinin altına “F Sensei ile (U) öğrenilecek” yazabilirsiniz. Etkinlik tahtası zamanın akışını altı çizili şekillerle gösterebilir. Saatler, takvimler de zamanın akışını görselleştirebilir, ama etkinlik tahtası somut ve görsel olarak isimleri ve sıralarını gösterebilir.
Okuldaki zaman çizelgesi ve şeması yapılacakları belirtmesi bakımından kullanılabilir. Daha somut bir etkinlik tahtası anlamları, okuldaki zaman çizelgesi ve şemalara göre daha kolay yarar sağlar. Otistik çocuk için konunun veya oyunun sonunu göstermek önemlidir. Örneğin, bir işin sonunu bilmediğimiz zaman endişe hissederiz yahut ders sonraki programa uzarsa rahatsız oluruz. Otistik çocuklar saati okuyamamalarına rağmen, değişen etkinliklerle dersin sonunu fark edebilirler. Etkinlik tahtasını not defterimizmiş gibi düşünebilirsiniz. Biz yapacaklarımızı not defterimize not ederiz. Mesela “işten sonra alışveriş, ”Hanshin-Giant” oyunu izlemek için eve geri dönme” gibi. Faydasını gördüğümüzde, uygulayabiliriz. Etkinlikleri değiştirdiğinizde, öncekinin üstüne bir çarpı koyarsınız ve yeni bir etkinlik yazarsınız.
Emir Tahtası Değil, İstek Tahtası
Etkinlik tahtası emir için değildir. O, otistik çocukların daha bağımsız yaşam faaliyetlerine sahip olmaları için ipucudur. Otistik çocuk için bağımsızlık, talimat almadan hareket edebilmektir ve bu da otistik çocuğa seçme becerisi verir. Bu iki şey çocukların gelişmiş bir yaşama sahip olmaları için çok önemlidir. Etkinlik tahtasını kullandıktan sonra Dada Etkinlik tahtasının üzerine en sevdiği şeyleri, “Uzaydaki Taşıt” filmi gibi şeyleri kendisi yazacaktı. Sadece etkinlik tahtası kalmıyoruz, eğer üstünde bir çok istek varsa, biz en sevdikleri için dikdörtgen bir çerçeve hazırlıyoruz. Bu konunun anlaşılmasına karşı verilen bir ödüldür.
Zor Bir Yabancı Yıldızın Sekreteri Gibi
Biz, zor bir yabancı yıldızla geçinmesi gereken bir sekreter gibiyiz. Kişilik iyi bir performansın zorluğudur. Genel bir anlayışa ihtiyacımız vardı, ama genel harf dilini bulduktan sonra birbirimizi kolayca anlayabiliyoruz.
Yapısal Çocuk Bakımı
Geçen gün,bir konferans verdik. Konferansımızı dinlemeye 180 kişi geldi Bu büyük bir başarıydı. Ana-babaların rahatı için çocuk bakım yeri ayarladık. Bu yapısal çocuk bakımıydı. “Yapılandırma” TEACCH programında kullanılıyor. Anlamak birazcık zor. Çocuk psikiyatrı Dr.Kadoma Itirou bana,”yapı” “yer ve zaman”dır, “yapılandırma” da “yer ve zamanı kolaylıkla anlaşılabilir kılmaktır” dedi.Yukarıda söylediğimiz gibi, otistik çocuklar yer ve zaman kavramını anlamakta zorluk çekiyorlar. Bu sebeple kolaylıkla faydalanılabilecek bir alet yapmak zorundaydık. Mesela, annelerinden ayrılmak zorunda kaldıklarında nerede oynayabilirler, ne ile oynayabilirler, vs. gibi. Aşağıda Dada’nın annesinin yaptığı, yapısal bir bakım için materyal var.
Yapılandırmanın Püf Noktaları
1- İnsandan insana yazışma
Bir gönüllü bir otistik çocuktan sorumludur.
Gönüllüler ve otistik çocuklar kimlik kartları takarlar.
2- Alanın ne için olduğunu göstermek.
Alanı bir gönüllü ve otistik bir çocuktan oluşan çiftlerle video alanı, lego alanı, bagaj alanı,vs gibi belli bir şekilde böldük.
3- Zaman çizelgesini duvara asmak.
Geçen gün,bir konferans verdik. Konferansımızı dinlemeye 180 kişi geldi Bu büyük bir başarıydı. Ana-babaların rahatı için çocuk bakım yeri ayarladık. Bu yapısal çocuk bakımıydı. “Yapılandırma” TEACCH programında kullanılıyor. Anlamak birazcık zor. Çocuk psikiyatrı Dr.Kadoma Itirou bana,”yapı” “yer ve zaman”dır, “yapılandırma” da “yer ve zamanı kolaylıkla anlaşılabilir kılmaktır” dedi.Yukarıda söylediğimiz gibi, otistik çocuklar yer ve zaman kavramını anlamakta zorluk çekiyorlar. Bu sebeple kolaylıkla faydalanılabilecek bir alet yapmak zorundaydık. Mesela, annelerinden ayrılmak zorunda kaldıklarında nerede oynayabilirler, ne ile oynayabilirler, vs. gibi. Aşağıda Dada’nın annesinin yaptığı, yapısal bir bakım için materyal var.
Yapılandırmanın Püf Noktaları
1- İnsandan insana yazışma
Bir gönüllü bir otistik çocuktan sorumludur.
Gönüllüler ve otistik çocuklar kimlik kartları takarlar.
2- Alanın ne için olduğunu göstermek.
Alanı bir gönüllü ve otistik bir çocuktan oluşan çiftlerle video alanı, lego alanı, bagaj alanı,vs gibi belli bir şekilde böldük.
3- Zaman çizelgesini duvara asmak.
Çocuk Bakımının Hedefleri (Çocuk bakımından önce aşağıdakiler gönüllülere söylenmeli)
1- Otistik çocukların bir iletişim sorunu vardır. İşitmelerine rağmen, otistik çocukların sıradan bir konuşma yapmaları zordur. Otistik bir çocukla yavaş konuşmalısınız. Otistik bir çocukla konuşurken açık, yumuşak ve olumlu cümleler kurmalısınız. Mesela, otistik çocuk bir şey fırlatsa ona ,“topla, lütfen” diyebilirsiniz. Otistik çocuk etrafta koşturursa ona ,“yürü, lütfen” diyebilirsiniz. Bunu kızgın veya heyecanlı bir şekilde söylememelisiniz. Otistik çocuk yanlış bir şey yapacaksa hemen yanına gidip “bu yanlış, bunu yapmamalısın,” diyebilirsiniz. .Konunun üstünde fazla durmamalısınız, bu onun aklını karıştırır. Konuşkan otistik çocukların konuşmalarını dinlemelisiniz.
2- Bazı küçük otistik çocuklar kucaklanıp havaya kaldırılmak, sallanmak gibi fiziksel hareketlilikten hoşlanırlar. Eğer isterlerse bunu yapabilirsiniz.
3- Eğer otistik çocuk sinir patlaması yaşarsa veya panik yaparsa, onu sessiz bir yere, mesela yavaşça kucaklayarak odanın bir köşesine götürmelisiniz ve sakinleşmesini beklemelisiniz. Eğer otistik çocuğun kendine zararlı veya saldırgan bir tutumu varsa, ellerini yavaşça tutup engelleyebilirsiniz.
4- Aşırı hareketlilik (hiperkinesis) otizmin karakteristik bir özelliğidir. Onları gözden kaçırmamalısınız. Otistik çocuklar aniden öteki odaya, bahçeye, vs. gidebilirler. Otistik çocuklar sessizce oynasalar bile, onların yakın korumasında olmalısınız. Bir yere kadar da, onların aşırı hareketliliğine izin vermelisiniz. Otistik çocuklar kendi fiziksel hareketliliklerinden hoşlanabilirler.
5- Orijinal kartlar ve harfler otistik çocuklarla iletişim sorununuzu aşmada size yardımcı olabilir. Eğer otistik çocuk sizin konuşmanızı göz ardı ediyorsa, ona mesela oyuncak trenleri gösterebilir veya onu oyun odasına götürebilirsiniz. Aynı yolla ona tuvalet kartını gösterebilir ya da onu banyoya götürebilirsiniz. Birkaç kalem ve kağıt bırakıyoruz. Onunla oynamak isterseniz veya iletişim kurmak isterseniz bunları kullanabilirsiniz. (×) ile işaretlenmiş girilmesi yasak yerler var .Eğer otistik çocuk oraya girerse, bu işaretleri göstererek “Oraya girme,” “orayı açma” demelisiniz.
6- Konferans esnasında ana-babalarını görmek isteyecek çocuklar olabilir. Biz salonda, aileleriyle iletişim kurmaları için bazı kişileri görevlendirdik. Eğer çocuklar ailelerinin nerede olduğunu bilirlerse rahatlarlar. Konferans öncesi hem ailelerin, hem de çocukların nerede olacakları belirtilirse bu, sorunu aşmaya yardımcı olur.
7- Resepsiyon masasında otistik çocukların ailelerine çocuklarının bakımıyla ilgili ayrı ayrı sorular sormalısınız. Her otistik çocuk farklıdır. Örneğin onların en sevdikleri, zayıf noktaları vs gibi. Otistik çocuklar en sevdiklerini, mesela tatlıları, oyuncakları, vs. gibi hazırladılar. Bunları giriş yapmadan önce getirip getirmediklerini kontrol etmelisiniz. Bunu yanında otistik çocuklara yardım etmek isteyen gönüllüler için bazı sorular vardır. Örneğin; istediklerini nasıl anlatır? (sesle, konuşmayla,göstererek), kendi başına tuvalete gidip gitmediği hiperaktif mi değil mi,en sevdiği eşya nedir, harfleri okuyup okuyamadığı vs. gibi.
8- Aileleriyle birlikte otistik çocuklara zaman çizelgesi gösterip açıklayınız Konferansın saat 4’te biteceğini açıklayınız Eğer otistik çocuklar endişelenirlerse onlara zaman çizelgesinden ya da saat üzerinden saat 4’te biteceğini göstererek rahatlamalarını sağlayabilirsiniz.
DİĞER KÖŞE YAZILARIMI OKUMAK İÇİN TIKLAYINIZ
1- Otistik çocukların bir iletişim sorunu vardır. İşitmelerine rağmen, otistik çocukların sıradan bir konuşma yapmaları zordur. Otistik bir çocukla yavaş konuşmalısınız. Otistik bir çocukla konuşurken açık, yumuşak ve olumlu cümleler kurmalısınız. Mesela, otistik çocuk bir şey fırlatsa ona ,“topla, lütfen” diyebilirsiniz. Otistik çocuk etrafta koşturursa ona ,“yürü, lütfen” diyebilirsiniz. Bunu kızgın veya heyecanlı bir şekilde söylememelisiniz. Otistik çocuk yanlış bir şey yapacaksa hemen yanına gidip “bu yanlış, bunu yapmamalısın,” diyebilirsiniz. .Konunun üstünde fazla durmamalısınız, bu onun aklını karıştırır. Konuşkan otistik çocukların konuşmalarını dinlemelisiniz.
2- Bazı küçük otistik çocuklar kucaklanıp havaya kaldırılmak, sallanmak gibi fiziksel hareketlilikten hoşlanırlar. Eğer isterlerse bunu yapabilirsiniz.
3- Eğer otistik çocuk sinir patlaması yaşarsa veya panik yaparsa, onu sessiz bir yere, mesela yavaşça kucaklayarak odanın bir köşesine götürmelisiniz ve sakinleşmesini beklemelisiniz. Eğer otistik çocuğun kendine zararlı veya saldırgan bir tutumu varsa, ellerini yavaşça tutup engelleyebilirsiniz.
4- Aşırı hareketlilik (hiperkinesis) otizmin karakteristik bir özelliğidir. Onları gözden kaçırmamalısınız. Otistik çocuklar aniden öteki odaya, bahçeye, vs. gidebilirler. Otistik çocuklar sessizce oynasalar bile, onların yakın korumasında olmalısınız. Bir yere kadar da, onların aşırı hareketliliğine izin vermelisiniz. Otistik çocuklar kendi fiziksel hareketliliklerinden hoşlanabilirler.
5- Orijinal kartlar ve harfler otistik çocuklarla iletişim sorununuzu aşmada size yardımcı olabilir. Eğer otistik çocuk sizin konuşmanızı göz ardı ediyorsa, ona mesela oyuncak trenleri gösterebilir veya onu oyun odasına götürebilirsiniz. Aynı yolla ona tuvalet kartını gösterebilir ya da onu banyoya götürebilirsiniz. Birkaç kalem ve kağıt bırakıyoruz. Onunla oynamak isterseniz veya iletişim kurmak isterseniz bunları kullanabilirsiniz. (×) ile işaretlenmiş girilmesi yasak yerler var .Eğer otistik çocuk oraya girerse, bu işaretleri göstererek “Oraya girme,” “orayı açma” demelisiniz.
6- Konferans esnasında ana-babalarını görmek isteyecek çocuklar olabilir. Biz salonda, aileleriyle iletişim kurmaları için bazı kişileri görevlendirdik. Eğer çocuklar ailelerinin nerede olduğunu bilirlerse rahatlarlar. Konferans öncesi hem ailelerin, hem de çocukların nerede olacakları belirtilirse bu, sorunu aşmaya yardımcı olur.
7- Resepsiyon masasında otistik çocukların ailelerine çocuklarının bakımıyla ilgili ayrı ayrı sorular sormalısınız. Her otistik çocuk farklıdır. Örneğin onların en sevdikleri, zayıf noktaları vs gibi. Otistik çocuklar en sevdiklerini, mesela tatlıları, oyuncakları, vs. gibi hazırladılar. Bunları giriş yapmadan önce getirip getirmediklerini kontrol etmelisiniz. Bunu yanında otistik çocuklara yardım etmek isteyen gönüllüler için bazı sorular vardır. Örneğin; istediklerini nasıl anlatır? (sesle, konuşmayla,göstererek), kendi başına tuvalete gidip gitmediği hiperaktif mi değil mi,en sevdiği eşya nedir, harfleri okuyup okuyamadığı vs. gibi.
8- Aileleriyle birlikte otistik çocuklara zaman çizelgesi gösterip açıklayınız Konferansın saat 4’te biteceğini açıklayınız Eğer otistik çocuklar endişelenirlerse onlara zaman çizelgesinden ya da saat üzerinden saat 4’te biteceğini göstererek rahatlamalarını sağlayabilirsiniz.
DİĞER KÖŞE YAZILARIMI OKUMAK İÇİN TIKLAYINIZ
Toplam 848868 ziyaretçi (1693291 klik) burdaydı!
ARTIK BU ADRESTEYİM
;
