Otizm Dünyası

Otizm Dünyası

Otistik Özellik Gösteren Çocuklar İçin Ev Programları

 

OTİSTİK ÖZELLİK GÖSTEREN ÇOCUKLAR İÇİN EV PROGRAMLARI
 
Bilindiği gibi otistik spektrum bozukluğu (autistic spectrum disorder) ve yaygın gelişimsel bozukluk (pervasive developmental disorder) tanımlamaları eş anlamlı olarak kullanılmaktadır. Yaygın gelişimsel bozukluk: Öğrencinin birden fazla gelişim alanında yaşamış olduğu yetersizlikleri tanımlamaktadır. Yaygın gelişimsel bozukluk tanımından yola çıkıldığında durumun ne denli karmaşık ve eğitim sürecinin de ne denli zorlu bir süreç olduğu ortadadır.
 
Otizm tanısı almış çocuklara önerilen ilk şey hiç şüphesiz yoğun bir şekilde eğitim almaları yönündedir. Bu eğitimin süresi haftada 5 gün ve en az 25 saat, yılda on iki ay olarak belirtiliyor (Kırcaali-İftar 2003: 27). Bu süre içinde çocuğun almış olduğu tanıdan yola çıkılarak çocuğa öncelikle sosyal-iletişim becerileri, konuşma becerileri, taklide dayalı oyun becerileri, akademik beceriler, özbakım ve günlük yaşam becerileri edindirilmeye çalışılmaktadır. Bu çalışmalar bireysel ve grup çalışmaları şeklinde düzenlemiş faaliyetler şeklinde olmakta, okul içindeki bu yoğun eğitim aynı zamanda evde de sürdürülmektedir. Bu formatta eğitim alan otizm tanısı almış çocukların ciddi anlamda otizm tanısından uzaklaştıkları ya da tanıdan kurtuldukları yine bilimsel kaynaklı yayınlarda mevcuttur.
 
ÜLKEMİZDE YAPILAN ÇALIŞMAR
 
Otizm tanısı almış çocuklar sıklıkla aşağıda belirtilen yaşantılarla yüz yüze gelmektedir.
1. Tanı almış çocukların çoğunluğu bireysel özel eğitim hizmetinden yararlanmaktadır. Ancak bu süre haftada ortalama 6 saatle sınırlı kalmaktadır.
2. Tanı almış çocukların bir kısmı da bir şekilde grup eğitimlerine katılmaktadır. Grup eğitimi bireysel eğitime göre süre anlamında daha iyimser bir tablo çizmektedir. Ancak niceliksel olarak grup eğitimi süresi bireysel eğitimdeki kadar trajik bir tablo çizmiyor olsa da niteliksel anlamda genelde yetersizlik göstermektedir. Sınıfların kalabalık olması, sınıf öğretmenlerin branş öğretmeni olmamamsı ya da otizm konusunda yeterince bilgili olmaması sık rastlanan durumlardır.
3. Özel eğitim kurumları çocukların niteliksel ve özellikle niceliksel anlamda yaşadıkları eğitim eksikliğini gidermek için aile eğitim seminerleri düzenlemektedirler. Böylece ailelerin evde çocukları ile daha verimli zaman geçirmeleri sağlanmaya çalışılmaktalar. Verilen aile eğitimleri çoğunlukla teorik bilgilerden ibaret olmakta ve aile işin teknik kısmını kısmen çözmüş olsa bile uygulama da yeterli olamamaktadır.
4. Verilen aile eğitimi seminerlerinden sonra aileye evde yaptığı çalışmalar hakkında yerinde geri dönüt verilemektedir. aileler olumlu geri dönüt alamadıklarından dolayı bir süre sonra yaptıkları işten sıkılabilmekte ve motivasyon kaybına uğramaktadırlar. İkinci olarak da aileler çoğu zaman yanlış uygulamalarının farkında olamamakta ve yapılan çalışmalar ne yazık ki olumsuzluklara neden olabilmektedir.
5. Aileler kendi imkânları ile çeşitli kaynaklardan eğitimle ilgili uygulama ve bilgilere ulaşmakta ve bu bilgiler doğrultusunda çocuklarının eğitimlerine katkıda bulunabilmeye çalışmaktadırlar.                               
                           Örnek Programlar

Program
Ortalama Programa Giriş Yaşı
Haftalık Ders Saati
Eğitim Ortamı
Birincil Öğretim Yöntemi
Binghampton’daki NY Eayaleti Ü.’ndeki Çocuk Birimi
 
40 ay
 
27,5
Özel Eğitim Okulu
Ayrık denemelerle öğretim.
Colorada Ü.Sağlık Bilimleri Merkezi’nin Denver Modeli
 
46 ay
 
20
Normal Okul, ev, yakın çevre.
Okul öncesi programı(Playschool)
George Washington Ü. Gelişim Modeli
 
36 ay
 
10–25
Ev, klinik.
Etkileşimsel oyun terapisi.
Rutgers Ü. Douglass Gelişim Modeli
 
47 ay
 
30–40
Özel Eğitim Okulu, normal okul, ev.
Ayrık denemelerle öğretim( Doğal)
Tampa’daki Güney Florida Ü.’nin Bireyselleştirilmiş Destek Programı
 
 
34 ay
 
 
12
Normal Okul, ev, yakın çevre.
Olumlu davranışsal destek( işlevsel analiz)
LEAP: Colorado Ü. Eğitim Fakültesi’nin Programı
 
43 ay
 
25
Normal Okul, ev.
Akran öğretimi.( Doğal)
Santa Barbara’daki California Ü.’nin Temel Tepki ( Pivotal Responsa) Modeli
 
 
36 ay
 
 
Değişiyor.
Normal Okul, ev, yakın çevre, klinik.
Temel tepki öğretimi.
TEACCH: Chapel Hill ‘deki North Carolina Ü. Tıp Fakültesi’in Programı
 
 
36 ay
 
 
25
Özel Eğitim Okulu, klinik.
Yapılandırılmış öğretim.
Los Angeles’daki California Ü.(UCLA)Otizm Erken Eğitim Projesi
 
 
32 ay
 
 
20-40
Ev
Ayrık denemelerle öğretim.
Emory Ü. Tıp Fakültesi’nin Walden Erken Çocukluk Programı
 
30 ay
 
36
Normal Okul, ev.
Fırsat öğretimi.

Lord ve McGee(2001), s 150 den uyarlanmıştır.      (Kırcaali-İftar 2003: 28)
 
PEKİ, NE YAPMALI?
 
Otistik özellik gösteren çocuklar için oluşturulacak ev programlarının yukarıda yaşanılan sıkıntıları azaltacağı görüşündeyim.
 
Amaçlar
 
Ev programlarında amaçları iki grup halinde ele almak mümkündür. A)öğrenciye yönelik amaçlar. B)Aileye yönelik amaçlar.
 
A)Öğrenciye yönelik amaçlar:
Öğrenciye yönelik amaçlar kısaca aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir.
1. Evde bir gün boyunca yapacakları faaliyetleri düzenlemek, öğrencinin bu faaliyetleri tamamen bağımsız yapabilmesini sağlamak olarak açıklanabilir.” Uyanma, kahvaltı yapma, boş zamanını verimli kullanma “vb. gibi.
2. Hobi olabilecek beceriler kazandırmak ve böylece boş zamanlarında ya da ailenin çocukla ilgilenemeyeceği zamanlarda çocuğun kendini verimli bir biçimde meşgul edebilmesini öğretmek.
3. Ev içinde sosyal-iletişim becerilerini geliştirmek.
4. Davranış sorunları ve takıntılı hareketlerle başa çıkmayı sağlamak.
5. Okulda yapılan akademik becerilere destek vermek gibi sıralanabilir.
 
B)Aileye yönelik amaçlar:
1. Ailenin sorunlarına yerinde çözümler bulmak ve olası alternatifler sunmak.
2. Tüm çalışmalara aileyi de katarak çalışmalar sırasında aileye teorik bilgi vermek.
3.Çalışmalara küçük parçalar halinde aileyi dahil etmek. Ailesinin uygulamalarını gözlemlemek ve anında olumlu yaptıklarını aile ile paylaşmak. Ailenin yanlış uygulamalarını anında düzeltmek ve doğrusunu göstermek.
4. Ailenin çocuğu ile geçirdiği zamandaki konforunu arttırmak gibi sıralanabilir.
 
Uygulama Süreci
 
Kullanılacak Program ve Yöntemler 
 
Tüm bu çalışmalar sırasında Uygulamalı Davranış Analizi UDA (ABA) dayalı bir program yürütülmektedir. Bu programın içeriği TEACCH, PECS, gibi yöntemlerden eklektik olarak oluşturulmuş bir sistemdir.
 
Yöntemler:Çalışmalar sırasında ayrık denemelerle öğretim, bekleme süreli öğretim (hatasız öğretim), fırsat öğretimi, şekil verme, video modeli ile öğretim, pecs, beceri zincirleri ile öğretim yöntemleri kullanılacaktır.
 
Ortam: Bu çalışmalar için evde sınıf gibi kullanabilecek bir oda ya da çocuğun odasının bir bölümünün sınıf gibi düzenlenmesi gerekmektedir.
 
Araç gereçler: Bu çalışmalar için bölmeli dolap, çalışma masası, sandalye, TV ve VCD player gibi temel materyaller ile ders için kullanılacak lego, pastel boya gibi malzemelere de gereksimim duyulacaktır. Gerekli olan tüm diğer materyalleri eğitimci öğrenciye göre bireyselleştirerek kendisi hazırlayacaktır.
 
Uygulama:Uygulamalar için tüm düzenlemeyi başlangıçta eğitimci yapacaktır. Ancak hedef anne babayı iyi birer uygulamacı yapmak olduğu için hızlı bir biçimde aileyi de eğitimin bir parçası haine getirmek zorunludur. Bir süre sonra eğitimci çalışılan programı yönlendiren konumuna geçip aile asıl uygulamacı görevini üslenecektir.
                                
                                            Eleştiriler
 
 Araçların çoğunluğunun satılan ürünler olmadığı için elde hazırlanıyor olması vakit alabilmekte ve yorucu olabilmektedir.
Başlangıçta programdaki yöntemleri doğru uygulama konusunda aile uyum sağlamakta zorlanabilmektedir.
Program ev içi yaşamı düzenlemeye yönelik olduğu için özellikle aileden okul hayatını da düzenlemeye yönelik isteklere cevap vermekte yetersizlik göstermektedir.
Çalışmalar ev ortamında yapıldığı için akran etkileşimi ve grup etkinliklerine yer vermede yetersiz kalınmaktadır.
 
Sonuç
 
1.  Ev programı kolay uygulanabilir bir programdır.
2. Amaç aileyi uygulamacı yapmak olduğu için eğitim maliyeti ciddi anlamda düşmektedir.
3. En önemlisi öğrencinin alması gereken haftadaki en az 25 saatlik olan bireysel eğitim ihtiyacı bilimsel dayanaklı yöntemler kullanılarak nitelikli bir şekilde tamamlanabilmektedir.
4. Aile eğitim sürecinin merkezinde yer aldığından dolayı manevi anlamda kendisini daha verimli hissetmektedir.
 
 
KAYNAKÇA:
 
Kırcaali-İftar, Gönül. Otistik Özellik Gösteren Çocuklara İletişim Becerilerinin Kazandırılması, YaPa Yayınları, 2003, İstanbul.
 
Brent J. Oneal, Assessmentof Home-Based Behavior Modification Programs for Autistic Children Reliability and Validity of the Behavioral Summarized Evaluation, The Haworth Press, 2006, New York.
 
 
Toplam 850672 ziyaretçi (1695806 klik) burdaydı!
ARTIK BU ADRESTEYİM ;